Powiedz „cheese”!

Ludzie, najpierw do malarza albo rzeźbiarza, potem od XIX wielu do fotografa się nie uśmiechali. Byli poważni. Dlaczego? Bo portret albo zdjęcie to poważna sprawa. Ludzi nie było stać na portrety  i zdjęcia – najwyżej,  może jedno, dwa … na całe życie.

Ale Angus Trumble  w swojej książce pt. „Krótka historia uśmiechu” twierdzi, że „…Wiktorianie uważali uśmiech z otwartymi ustami za nieprzyzwoity, a dziewiętnastowieczny angielski i amerykański slang utożsamiał „uśmiech” z piciem whisky”. No i wszystko jasne – jeżeli dla moich potomnych mam wyglądać jak pijak, to wolę się nie uśmiechać.

Angus Trumble w swojej książce „Krótka historia uśmiechu” twierdzi, że fotografowie, najpierw w Wielkiej Brytania od około 1920 roku zaczęli namawiać brytyjskich uczniów do uśmiechu poprzez mówienie „cheese”. Potem poszło to na cały świat.

A przedwojenne zdjęcia naszych rodziców i Dzidków?  Najczęściej powaga. Owszem nie robiono tyle zdjęć co dzisiaj, a każde zdjęcie to niemały wydatek.

Lubię, kiedy ludzie z fotografii się do mnie uśmiechają, lub nawet śmieją. Kiedy fotografuję grupę, a czasem mi się to zdarza, proszę ich – powiedzcie teraz, razem na trzy, cztery -  „sex”. I wiecie co? To zawsze działa. Anglicy i Amerykanie do wspólnego zdjęcia, które ma być z uśmiecham krzyczą – „cheese”, co znaczy po polsku ser. Czyżby robili to na podstawie polskiego powiedzenia „śmieje się jak głupi do sera”? Nie wydaje mi się. Aby rozśmieszyć fotografowaną grupę, Australijczycy mówią „money” (pieniądze). I to też działa. Hiszpanie zaś „patata”(ziemniak), Japończycy angielskiego słowa „wiskey”, a Czesi „fax”.

Dzisiaj robimy więcej fotografii w ciągu jednego dnia jak zrobiliśmy na całym świecie w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Większości z nich towarzyszy uśmiech portretowanej osoby. Co on znaczy? Pewno więcej ukrywa niż ujawnia. I nie zawsze się uśmiechamy, kiedy jesteśmy szczęśliwi, bo uśmiechamy się, aby uszczęśliwić innych.

Ale specjalnie, pisząc ten tekst postanowiłem sprawdzić, czy ludzie uśmiechają się już na fotografiach przed i po wojennych. Uśmiechają się, ale bardzo rzadko. Nawet na fotografiach pozowanych. Ale mogło to wynikać także z prośby fotografa, który dysponował stosunkowo długim czasem naświetlenia i wtedy zdjęcie mogłoby być poruszone, co spowodowałoby duże koszty. Ale ja mam przedwojenne zdjęcie uśmiechającej się mojej Mamy do fotografa.

Dr Harrt Witchel postanowił dowiedzieć się, dlaczego się uśmiechamy. W tym celu przeprowadził następujący eksperyment. 44 uczestników musiało odpowiedzieć na trudny quiz, który trwał 175 sek. Poziom trudności i krótki czas trwania powodował, że wolontariusze często źle odpowiadali. Następnie naukowcy zanalizowali uśmiechy uczestników. Okazało się, że w ogóle nie uśmiechali się w czasie odpowiadania na pytania, ale dopiero, kiedy komputer powiedział czy odpowiedź była dobra, lub zła. I częściej się uśmiechali, kiedy dowiedzieli się, że odpowiedź była zła. Wniosek? – uśmiech jest nieświadomą reakcją społeczną.

Ale  Carlyn Cerniglia Beccia – autorka, ilustratorka i spikerka poszła dalej. Ona postanowiła, z powagą patrzące w obiektyw albo na malarza  postacie historyczne wyposażyć w uśmiech. No bo co to za powaga. Dzisiaj się wszyscy uśmiechają do swoich smartfonów i fotoaparatów.  Zmusiła więc znane postacie historyczne do uśmiechu przy pomocy  Photoshopa. Jak Jej  wyszło? Chyba nieźle. A uśmiech zmienia człowieka? Zmienia. Trzeba to  zobaczyć.

Edgar Allan Poe

Pierwszym portretem z którym się rozprawiła Carlyn Beccia był portret Edgara Allana Poe – pisarza, przedstawiciela romantyzmu w literaturze amerykańskiej. Jego prace znane są także polskiemu czytelnikowi.

Ale po kolei. Był zimowy listopadowy poranek 1948 roku. Edgar Allan Poe miał kiepski okres. Nie potrafił się skupić. Pił. Dużo pił. Zaledwie cztery dni wcześniej próbował popełnić samobójstwo poprzez przedawkowanie laudanum (dawna nazwa nalewki z opium, zawierająca około 10% opium - odpowiada 1% morfiny). A rok wcześniej zmarła mu żona, którą jako 13-letnią dziewczynę poślubił 12 lat wcześniej. Chciał sobie poprawić nastrój? Być może. Najpierw się zatrzymał, potem wszedł do pracowni dagerdypu (stary proces fotograficzny (https://pl.wikipedia.org/wiki/Dagerotypia) gdzie, nie wykluczone, że na poprawienie sobie nastroju - zamówił portret. Portret ten znany jest dzisiaj jako dagerotyp „Ultima Thule”.

Carlyn Beccia zastanawi się, jaki byłby to portret, gdyby fotograf poprosił Poe o uśmiech. A gdyby zastosował filtry i wygładził zmarszczki i usunął cienie spowodowane bezsennością pod jego oczami?

Edgar Allan Poe zmarł 3 października 1849 roku – zaledwie rok po zrobienie portretu. Został znaleziony na ulicach Baltimore w stanie delirium.

Poniżej po lewej dagerotyp „Ultima Thule” Edgara Allana Poe z 1848 roku. Po prawej ten sam portret z uśmiechem, który przyprawiła mu Carlyn Beccia.

Mark Twain

Mark Twain był amerykańskim pisarzem szkockiego pochodzenia. Najbardziej znane jego powieści, to: „Przygody Tomka Sawyera”, Przygody Hucka” „Książę i żebrak”.

Mark Twain był znacznie młodszy. Kiedy się urodził w 1835 roku, nad utrwaleniem obrazu z „camera obscura” pracował już angielski naukowiec William Fox Talbot. Technika szybko się rozwinęła i stawała się coraz bardziej popularna. Z tego powodu zapewne Mark Twain posiada całkiem sporą kolekcję portretów, ale na żadnym się nie usmiecha.

Poniżej po lewej Mark Twain wykonany w 1907 r. przez AF Bradleya w Nowym Jorku. Po prawej ten sam portret z uśmiechem Carlyn Beccia.

Juliusz Cezar

Prawdopodobnie jest to jedyny portret Juliusza Cezara i nosi on nazwę „Portret Tuskulum” (od miejsca odkrycia – Tuskulum w 1825 r.). Popiersie wykonane za życia Juliusza Cezara. Oczywiście też bez uśmiechu. Dzisiaj wszyscy wiemy, że do kamery trzeba się uśmiechać. Udane zdjęcie – zdjęcie z uśmiechem.

Ale Carlyn Beccia twierdzi, że ludzie zaczęli się uśmiechać około 1300 roku. Twierdzi Ona także, że w języku łacińskim nie ma słowa „uśmiech”. Może i ma rację, bo nie wyobrażam sobie pełnego uśmiechu Juliusza Cezara z niepełnym uzębieniem i gnijącymi dziąsłami. Czyżbyśmy znaleźli przyczynę?

Jeszcze jedna uwaga – większość historyków uważa, że wypukłe czoło Juliusza Cezara spowodowane zostało zgnieceniem głowy w kanale rodnym.

Poniżej po lewej Juliusz Cezar (50-40 r.pn.e.) na portrecie Tuskulum (rzeźba, popiersie). Po prawej ten sam Juliusz Cezar z uśmiechem Carlyn Beccia. Uśmiech powoduje, że przestajemy postrzegać zniekształconą głowę.

Elżbieta I

Elżbieta I, królowa Anglii i Irlandii żyła w latach 1533 – 1603. Nazywana była także „Gloriną” lub „Królową-Dziewicą” (the Virgin Queen)

Poniżej po lewej Elżbieta I na portrecie Darlneya. Po prawej, ta sama Elżbieta I z uśmiechem, który otrzymała od Carlyn Beccia.  Prawda, że całkiem sympatyczna? Ale władczyni nie mogła się uśmiechać. Do poddanych.

Henryk VIII Tudor

Henryk VIII „z bożej łaski król Anglii i Irlandii Obrońca Wiary i pod Jezusem Chrystusem Najwyższy Zwierzchnik Kościoła Anglii, a także Irlandii na Ziemi” Żył w latach 1491-1547.

Trudno mi sobie wyobrazić uśmiechniętego Henryka, który jednocześnie jest w stanie skazać na śmierć poprzez ścięcie swoich dwóch, spośród sześciu małżonek. Ale łatwiej już mi go sobie wyobrazić uśmiechniętego, w czasie, kiedy nałogowo grywał w karty i w kości.

Poniżej po lewej Henryk VIII wg Hansa Holbeina  Młodszego z roku 1537. Po prawej ten sam Henryk VIII z uśmiechem zaserwowanym mu przez Carlyn Beccia.  Czy Carlyn wyobrażała go sobie może, domalowując mu uśmiech grającego nałogowo w karty? Być może.

George Washington

George (Jerzy) Washington – pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych (1789 – 1797). Uważany za ojca narodu amerykańskiego. Żył w latach 1732 – 1799. Był także amerykańskim generałem, politykiem, mężem stanu, wodzem naczelnym Armii Kontynentalnej, deputowanym do kongresu.  

Carlyn w celu zmuszenie Washingtona do uśmiech użyła najbardziej znanego portretu Prezydenta pędzla Gilberta Stuarta, prawdopodobnie z roku 1796 (lub później). Na portrecie tym Prezydent ma różowe policzki i nienaturalnie opuchnięte usta. Carlyn przypisuje to wypełnieniem przestrzeni ust na wysokości policzków bawełną, aby twarz się nie zapadała. Ja znalazłem inne wytłumaczenie (https://phxart.org/blog/up-close-and-personal-george-washington). Faktem jest, że Prezydent, jak i większość ludzi w tamtym czasie  miał ogromne braki w uzębieniu. Tuż przed pozowaniem do zdjęcia otrzymał nową protezę. W tamtym czasie protezy wykonywano z drewna. Prezydentowi jednak wykonano ją z ludzkich zębów – niewolników należących do Washingtona. Istnieją podobno dowody na to, że Washington zęby finansowo niewolnikom zrekompensował.

Historia tego portretu jest także ciekawa z tego powodu, że pozując Stuartowi, ten zamiast jednego portretu namalował trzy: Landsdowne (pełnowymiarowy portret stojącego prezydenta), Vaughan (portret sięgający do pasa prawej strony prezydenta) i Ateneum (z lewą stroną Prezydenta). Ja znalazłem jeszcze jeden portret – portret niedokończony.

Poniżej po lewej portret George Washingtona z roku 1796 autorstwa Gilberta Stuarta. Po prawej ten sam portret z uśmiechem Prezydentowi podarowanym przez Carlyn Beccia.

Abraham Lincoln

Abraham Lincoln – amerykański polityk, szesnasty prezydent Stanów Zjednoczonych, uczestnik wojny Czarnego Jastrzębia. Zasiadał przez dwa lata jako przedstawiciel Partii Wigów w Izbie Reprezentantów.

Abraham Lincoln w przeciwieństwie do swojego starszego kolegi – pierwszego prezydenta Georga Washingtona portretów miał już dziesiątki. Ja naliczyłem ich co najmniej 70. Ale pierwszy portret Lincolna, podobnie jak portret wyżej wspomnianego Edgara Allen Poe wykonany był techniką dagerotypu (https://en.wikipedia.org/wiki/Daguerreotype) – techniką wymyśloną prze Luisa Daguette’a.

Portret Lincolna, na którym skupiła się Carlyn został wykonany 8 listopada 1863 roku w Waszyngtonie, zaledwie kilka tygodni przed wygłoszeniem słynnego przemówienia Lincolna w Gettysburgu, dlatego często portret ten nazywany jest „portretem gettysburskim”.  Portret ten wykonał Alexander Gardner. Tego dnia wykonał Lincolnowi kilka jeszcze innych portretów. Była już fotografia – technika znacznie wygodniejsza i znacznie tańsza.

Poniżej po lewej Abraham Lincoln, portret z roku 1863, autor – Alexander Gardner. Po prawej Linkol uśmiechający się z tego samego portretu do Carlyn Beccia.

Queen Victoria (Królowa Wiktoria)

Wiktoria, a właściwie Aleksandryna Wiktoria (Alexantina Victoria)Urodziła się w 1819, zmarła w 1901. Przez 63 lata była królową Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii, a od 1877 r, także cesarzową Indii (24 lata).  Gdyby jej praprawnuczka Elżbieta II nie pobiła jej rekordu, Wiktoria byłaby najdłużej panującą monarchinią w historii świata.

               Jej krewni i potomkowie zasiadali na tronach wielu krajów Europy: Grecji, Jugosławii, Rosji, Rumunii i Niemiec. A obecnie potomkowie Wiktorii panują w Wielkiej Brytanii, Szwecji, Norwegii, Belgii, Danii i Hiszpani. Z tego też powodu często jest nazywana „babką Europy”

Panowała (63 lata) w okresie największych przemian przemysłowych, politycznych, naukowych i wojskowych w Wielkiej Brytanii, Europie i na Świecie.

Dzięki temu, że mieliśmy już fotografię, wśród portretów Wiktorii znajduje się portret uśmiechniętej Wiktorii jadącej  powozie i zatytułowany „Łaskawy uśmiech Jej Królewskiej Mości. Błyskawiczne zdjęcie z życia”. Autorem wykadrowanego potem zdjęcia jest  Charles Knight, nadworny fotograf. Zdjęcie wykonane w 1887 r. na szklanym negatywie, półpłyta.

Poniżej po lewej portret Królowej Wiktorii autorstwa Aleksandra Bassano z 1882 roku metodą - szklana kopia negatywu, półpłyta. Poniżej po prawej – uśmiech królowej Wiktorii, czy może uśmiech Carlyn Beccia? A może, po prostu królowa Wiktoria uśmiecha się do nas?

Che Guevara

Che Guevara, (właśc. Ernesto Guevara), pseudonim Fernando Sacamuelas (1928 – 1967) – latynoamerykański rewolucjonista, pisarz, z zawodu lekarz. Urodził się w Argentynie. Był jednym z przywódców rewolucji kubańskiej w latach 50-tych ubiegłego wieku, a po jej sukcesie członkiem rewolucyjnego rządu.

Do historii przeszedł jako idol zrewoltowanej młodzieży. Pod koniec lat 60-tych ubiegłego wieku stał się ikoną młodzieży i symbolem walki o idee suwerenności gospodarki krajów i idee socjalistyczne. Szczególnym szacunkiem obdarzyła Guevarę tzw.  nowa lewica. Podobizna Guevary trafiła na koszulki, czapeczki, plecaki, plakaty, pocztówki, graffiti, billboardy, a nawet do reklam telewizyjnych. Zapoczątkowany w latach 60 ubiegłego wieku trend fascynacji Che Guevara funkcjonuje w wielu jeszcze środowiskach do dzisiaj.

Poniżej po lewej zdjęcie Che Guevara autorstwa Alberto Kordy z roku 1960 zatytułowane „ Guerrillero Heroico”. Poniżej po prawej Che Guevara z uśmiechem podarowanym mu przez Carlyn.

Harriet Tubman

               Harriet Tubman (1822-1913) urodziła się w niewoli. Potem została znaną  amerykańską abolicjonistką i działaczką polityczną. W latach późniejszych była także aktywistką ruchu na rzec praw kobiet.

               Uciekła z niewoli i ukrywając się zaczęła działać na rzec uwolnienia innych niewolników. Niektóre źródła oceniają, że korzystając z „podziemnej kolei” (Underground Railroad) do 1850 r. wyprowadziła  100 000 zniewolonych ludzi. „Podziemna kolej” to w slangu uciekających niewolników bezpieczny i pomagający uciekinierom system sieci dróg, przyjaznych domów, przyjaznych ludzi oraz organizacji.

               W czasie wojny secesyjnej, Tubman pracował dla Armii Unii jako kucharz, pielęgniarka, a następnie jako uzbrojony zwiadowca i szpieg. Była pierwszą kobietą, która poprowadziła ekspedycję zbrojną w czasie wojny, kierowała nalotem na prom Combahee , który wyzwolił ponad 700 zniewolonych ludzi.

               Poniżej po lewej zdjęcie Harriet Tubman autorstwa H. Seymour Squyer z 1885 roku. Jest to zdjęcie najczęściej publikowane, ale jest ono tylko, po wykadrowaniu, częścią całej sylwetki  Harriet Tubman. Poniżej po prawej Harriet z uśmiechem podarowanym jej przez Carlyn Beccia. Carlyn uważa, że na fotografia oryginalna wyraźnie oddaje twardość charakteru Harriet. Prawa, ta z uśmiechem Carlyn traci część swojej surowej determinacji i sprawia, że wygląda karykaturalnie. A ja uważam, że z uśmiechem Carlyn wygląda zdecydowanie sympatyczniej.

Frida Kahlo

Frida Kahlo, właśc. Magdalena Carmen Frieda Kahlo y Calderón (1907 - 1954) – meksykańska malarka, słynąca z autoportretów. Życie Fridy Kahlo rozpoczęło się i zakończyło w Coyoacán w domu zwanym „Niebieskim Domem”.

Sztuka Kahlo nawiązuje do kultury meksykańskiej i indiańskiej. Z tego powodu często bywa określana jako sztuka naiwna (prymitywizm) bądź folkowa, nierzadko również jako surrealistyczna. Najczęściej poruszaną przez Kahlo tematyką w malarstwie było cierpienie i ból fizyczny. Wynikało to prawdopodobnie bezpośrednio z jej problemów zdrowotnych ciągnących się od wieku dziecięcego (polio w 6. roku życia), które pogłębiły konsekwencje wypadku komunikacyjnego w okresie nastoletnim.

Frida, poprzez swoją sztukę negowała system patriarchalny który przekształcił kobietę w istotę pasywną, zależną od mężczyzny oraz przypisaną do domowego ogniska, prac domowych i konkretnych ról społecznych - żony i matki. Stąd też światowa marka malarki jest głównie zauważalna w zagadnieniach współczesnego feminizmu odnoszących się do płci, rasy oraz etniczności. Frida pokazywała zależność między jej własnym subiektywnym odbiorem świata a systemem gender, wewnątrz którego tworzyła, systemem, który tępił osobistą, kobiecą ekspresję.

Poniżej po lewej portret Fridy Kahlo z roku 1932 autorstwa  Guillermo Kahlo, niemiecko-meksykańskiego fotografa i ojca Fridy Kahlo.Po prawej poniżej Frida z uśmiechem Carlyn Beccia.

Na zakończenie  swojej pracy Carlyn Beccia zastanawia się, że kiedy trzaskamy naszym smartfonem zdjęcia uśmiechając się, to czy jest to najlepszy sposób na uchwycenie naszej duszy?

Dalej Carlyn sugeruje, że uśmiech powinien być tak naturalny i mimowolny jak kichnięcie, ale ciągle nam się mówi, abyśmy się uśmiechali do fotografii.  

I wreszcie Carlyn stwierdza, że nasi prapradziadkowie mieli dobry pomysł. Kiedy uśmiechamy się do aparatu, nie oddaje on (uśmiech) naszego podobieństwa. Pokazuje natomiast, jak bardzo chcemy, aby inni nas lubili.

Źródła:

• Carlyn Beccia, „Say Cheese! — I Photoshopped a Smile onto my Favorite Historical Figures”, medium.com
• gov/resource/cph.3b39605/
• org/wiki/Gettysburg_Address